Wzrost gospodarczy jest definiowany w literaturze jako „wzrost realnego dochodu, realnej produkcji lub realnego produktu narodowego brutto”[1]. Formułując to jeszcze inaczej, jest to skorygowany o inflację wzrost wartości produkowanych dóbr i usług przez ekonomię konkretnego kraju z biegiem czasu. Zwykle mierzony jest jako roczna stopa wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) lub realnego PKB per capita (w przeliczeniu na mieszkańca)[2]. „Wzrostem gospodarczym nazywamy powiększanie się realnej wartości produktu krajowego brutto (globalnej lub per capita) w gospodarce”[3].

Wskaźnik wzrostu gospodarczego jest obliczany na podstawie danych na temat produktu krajowego brutto oszacowanych przez państwowe urzędy statystyczne. Tempo wzrostu PKB per capita jest obliczany na podstawie danych dotyczących PKB i ludności dla początkowych i końcowych okresów uwzględnionych w analizie.

Wzrost a rozwój gospodarczy

Należy rozróżnić pojęcie wzrostu gospodarczego od rozwoju gospodarczego. Rozwój gospodarczy to długofalowy proces, w którym państwo poprawia sytuację ekonomiczną, polityczną i społeczny dobrobyt swoich mieszkańców. Pojęcie to ma bezpośredni związek z kwestiami ochrony środowiska. Jak wyjaśnia ekonomista Amartya Sen: „wzrost gospodarczy jest jednym z aspektów procesu jakim jest rozwój gospodarczy”[4].

Mierniki gospodarki narodowej:

• Produkt krajowy brutto (PKB) – jest to wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w całej gospodarce narodowej (na terenie kraju) w ciągu roku;
• Produkt narodowy brutto (PNB) – obliczyć go można, dodając do wartości PKB wartość produkcji krajowych firm działających za granicą i następnie odejmując dochody firm zagranicznych działających na terenie danego kraju;
• Dochód narodowy – jego wartość można uzyskać odejmując od wartości PNB wartość amortyzacji (stopniowe zużycie maszyn i urządzeń służących do produkcji) oraz podatków pośrednich;
• Produkt krajowy brutto per capita (PKB per capita) – jest to wskaźnik poziomu życia mieszkańców konkretnego kraju. Obliczyć go można, poprzez podzielenie produktu krajowego brutto przez liczbę mieszkańców w danym kraju.

Produkt krajowy brutto jest w ekonomii podstawowym miernikiem obliczania efektów pracy społeczeństwa danego kraju[5]. Nominalny PKB jest powszechnie stosowany do określania wydajności ekonomicznej całego kraju lub regionu, a także w celu dokonywania porównań międzynarodowych. Nominalny PKB nie odzwierciedla jednak różnic w kosztach utrzymania w i stóp inflacji w różnych krajach, dlatego stosowanie PKB według parytetu siły nabywczej per capita jest lepszym sposobem na porównanie różnic w poziomie życie pomiędzy narodami[6].

PKB nominalny obliczany jest na podstawie bieżącej wartości pieniądza, natomiast PKB realny według realnej wartości pieniądza – pozbawionej wpływu inflacji (proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w gospodarce[7]).

Metoda wydatkowa obliczania PKB

Metoda wydatkowa obliczania PKB polega na obliczeniu sumy wydatków na dobra i usługi finalne:

PKB = C + I + G + (Ex − Im)

• C – wydatki na krajowe dobra konsumpcyjne,
• I – wydatki na krajowe dobra inwestycyjne,
• G – wydatki rządowe na krajowe finalne produkty i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych,
• Ex – wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe,
• Im – wielkość łącznego importu.

Globalna wartość produktu krajowego brutto wpływa na zdolność społeczeństwa do realizacji różnych przedsięwzięć. Na przykład, Chiny i Indie dysponują potężnymi zasobami militarnymi, mimo, że przeciętny poziom życia mieszkańców tych krajów jest dość niski. Natomiast wartość produktu krajowego brutto w ujęciu per capita pozwala określić poziom życia mieszkańców i jest on wysoki w państwach takich jak Singapur czy Finlandia, choć kraje te nie są mocarstwami.

Tempo wzrostu gospodarczego jest opisywane przez ekonomistów za pomocą stopy wzrostu gospodarczego. Stopa wzrostu określa stosunek zmiany wielkość realnego PKB w danym roku do poziomu realnego PKB wytworzonego przez gospodarkę w poprzednim roku. Stopa wzrostu gospodarczego może być dodatnia lub ujemna i wyrażana jest w procentach[8].

[1] D. Begg, S. Fischer. R. Dornbusch, op. cit., s. 1116.

[2] D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 323.

[3] B. Czarny: Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 556.

[4] A. Sen: Development: Which Way Now?, The Economic Journal, 1983, Vol. 93, Issue 372, s. 760.

[5] M. Taylor, G. Mankiw: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009, s. 30, 32.

[6] Y. Goossens: Policy Department Economic and Scientific Policy, http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2007/385672/IPOL-ENVI_ET(2007)385672_EN.pdf

[7] M. Belka: Elementarne zagadnienia ekonomii. Wyd. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 414.

[8] B. Czarny: Podstawy…, op. cit., s. 556.