Kiedy słyszymy termin „Marketing wielopoziomowy” (MLM), często kojarzy się on z piramidą finansową. Ale czy MLM to faktycznie piramida finansowa? Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy zrozumieć, czym są te dwa modele biznesowe i jak działają. W tym artykule zbadamy szczegółowo różnice, podobieństwa, a także kontrowersje związane z MLM i piramidami finansowymi.

Czym jest MLM?

Marketing wielopoziomowy (MLM), znany także jako sprzedaż sieciowa, to strategia biznesowa, w której dochód dystrybutora pochodzi zarówno z bezpośredniej sprzedaży produktów, jak i z zysków wynikających z zarządzania siecią dystrybutorów, którą sam zbudował. Ten drugi aspekt, tzn. budowanie sieci dystrybutorów i zyskiwanie na ich działalności, to „wielopoziomowy” aspekt MLM.

Kluczowe cechy MLM to:

1. Sprzedaż produktów: Każda firma MLM ma produkt lub usługę do sprzedania. To mogą być suplementy diety, kosmetyki, produkty do czyszczenia, a nawet usługi finansowe lub telekomunikacyjne. Dystrybutorzy zarabiają prowizję od sprzedaży tych produktów.
2. Budowanie sieci: Dystrybutorzy zarabiają również na zbudowaniu własnej sieci dystrybutorów. Otrzymują część sprzedaży generowanej przez ludzi, których zrekrutowali, a także przez ludzi zrekrutowanych przez tych, których sami zrekrutowali, itd.
3. Struktura wielopoziomowa: Dochód z MLM często zależy od poziomu w hierarchii. Ci na wyższych poziomach zarabiają więcej, ponieważ mają większą sieć dystrybutorów pod sobą.

Czym jest piramida finansowa?

Piramida finansowa to model biznesowy, w którym uczestnicy zarabiają pieniądze przede wszystkim poprzez rekrutację nowych uczestników, a nie przez sprzedaż towarów lub usług. W piramidzie finansowej, pieniądze od nowych uczestników są używane do płacenia tym, którzy są wyżej w strukturze. Oznacza to, że ci na szczycie piramidy zarabiają najwięcej, podczas gdy ci na dole często tracą pieniądze.

Kluczowe cechy piramidy finansowej to:

1. Brak realnej wartości: Piramidy finansowe często nie mają rzeczywistego produktu lub usługi do sprzedaży. Jeśli mają, to jest on zwykle pretekstem do rekrutacji nowych członków.
2. Nacisk na rekrutację: Zarobki w piramidzie finansowej pochodzą głównie z opłat wpisowych pobieranych od nowych uczestników, a nie z realnej sprzedaży towarów lub usług.
3. Niezrównomierny podział zysków: Zyski są niesprawiedliwie dystrybuowane wśród uczestników, z dużą ilością pieniędzy idącą do tych na szczycie, a niewiele zostawiając dla tych na dole.

MLM vs. Piramida Finansowa: Różnice

Główna różnica między MLM a piramidą finansową polega na tym, że MLM ma rzeczywiste produkty do sprzedaży, a zarobki pochodzą zarówno z bezpośredniej sprzedaży produktów, jak i z budowy sieci dystrybutorów. W przypadku piramid finansowych, dochód pochodzi prawie wyłącznie z rekrutacji nowych uczestników, a nie z jakiejkolwiek realnej sprzedaży produktów lub usług.

Inna istotna różnica polega na tym, że MLM jest legalną praktyką biznesową, podczas gdy piramidy finansowe są nielegalne. MLM muszą przestrzegać pewnych regulacji prawnych, takich jak jasne informacje o produktach, zasadach prowizji i zwrotach. Z drugiej strony, piramidy finansowe często omijają te regulacje, ukrywając swoje prawdziwe intencje za fasadą produktu lub usługi.

Jednak linia dzieląca MLM od piramid finansowych nie zawsze jest jasna. Niektóre firmy MLM skupiają się bardziej na rekrutacji niż na sprzedaży produktów, co przypomina działanie piramid finansowych. To jest często źródłem kontrowersji i krytyki wobec MLM.

MLM a Piramidy Finansowe: Kontrowersje

Kontrowersje wokół MLM często wynikają z faktu, że niektóre firmy MLM działają podobnie do piramid finansowych. Na przykład, jeśli firma MLM nakłada nacisk na rekrutację nowych dystrybutorów zamiast sprzedaży produktów, to może być oznaką, że jest piramidą finansową.

Również struktura zarobków w MLM jest często krytykowana. Z powodu „wielopoziomowego” aspektu MLM, ci na górze hierarchii (którzy mają najwięcej dystrybutorów pod sobą) zarabiają znacznie więcej niż ci na dole. W rzeczywistości, wiele osób na dole hierarchii MLM nie zarabia wcale, lub zarabia bardzo mało.

To prowadzi do pytania, czy MLM jest sprawiedliwy. Czy jest to model biznesowy, który rzeczywiście daje szansę na zarobek wszystkim uczestnikom, czy jest to system, który najbardziej korzysta z tych na szczycie kosztem tych na dole?

Jak ocenić, czy firma MLM jest legalna?

Istnieją pewne kryteria, które można użyć, aby ocenić, czy firma MLM jest legalna, czy może być piramidą finansową. Oto kilka kluczowych pytań, które warto sobie zadać:

1. Czy firma ma rzeczywisty produkt do sprzedaży? Jak już wcześniej wspomniano, jednym z głównych różnic między MLM a piramidą finansową jest to, że MLM ma rzeczywisty produkt lub usługę do sprzedania. Jeśli firma nie ma realnego produktu, lub produkt jest tylko pretekstem do rekrutacji nowych członków, to może to być oznaka piramidy finansowej.
2. Czy firma skupia się na sprzedaży produktu, czy na rekrutacji nowych dystrybutorów? Legalne firmy MLM powinny skupiać się na sprzedaży produktów. Jeśli firma kładzie nacisk na rekrutację nowych dystrybutorów, a nie na sprzedaż produktów, to może to być czerwona flaga.
3. Czy firma jest transparentna w kwestii zarobków? Legalne firmy MLM powinny być przejrzyste w kwestii potencjalnych zarobków. Powinny jasno wskazać, ile dystrybutorzy mogą zarobić na sprzedaży produktów i budowaniu sieci dystrybutorów. Jeśli firma nie jest w stanie dostarczyć tych informacji, może to być oznaka piramidy finansowej.

Psychologia za MLM – czemu ludzie w to wchodzą?

Psychologia MLM (Multi Level Marketing) jest złożonym tematem, który dotyka wielu różnych aspektów ludzkiego zachowania. Czynniki, które skłaniają ludzi do wchodzenia w MLM, mogą być zróżnicowane i obejmować różne motywacje. Poniżej przedstawiam kilka najbardziej powszechnych czynników:

1. Poszukiwanie niezależności finansowej: Wiele osób dołącza do MLM z nadzieją na osiągnięcie niezależności finansowej. MLM często jest przedstawiane jako sposób na zarabianie pieniędzy „na własnych warunkach”, co jest atrakcyjne dla osób, które nie są zadowolone z tradycyjnego zatrudnienia lub chcą zarabiać dodatkowe pieniądze poza ich głównym źródłem dochodów.

2. Aspekt społeczny: MLM często tworzy społeczności składające się z entuzjastycznych, pozytywnych osób, które wspierają się nawzajem. Dla wielu osób możliwość bycia częścią takiej społeczności jest silną motywacją do dołączenia do MLM.

3. Perswazja i wpływ społeczny: Firmy MLM często korzystają z zaawansowanych technik perswazji i wpływu społecznego, aby przekonać ludzi do dołączenia. Te techniki mogą obejmować prezentacje sprzedaży, które przedstawiają MLM jako szansę na zdobycie bogactwa, oraz wykorzystanie zaufanych przyjaciół lub członków rodziny, aby promować MLM.

4. Osobista rozwój i samorealizacja: MLM często sprzedaje ideę, że dołączając do nich, nie tylko zarobisz pieniądze, ale także zyskasz nowe umiejętności, zdobędziesz większą pewność siebie i osiągniesz osobisty rozwój. Często podkreśla się „podróż” i rozwój osobisty, jaki ma miejsce, kiedy ktoś dołącza do MLM.

5. Ucieczka od trudnej sytuacji finansowej lub zawodowej: Dla niektórych osób, MLM może wydawać się „szybkim rozwiązaniem” lub wyjściem z trudnej sytuacji finansowej. Mogą uważać, że MLM oferuje szansę na poprawę ich obecnej sytuacji bez konieczności uzyskiwania dodatkowego wykształcenia lub szkolenia.

Ekonomia behawioralna a MLM

Ekonomia behawioralna jest działem nauki ekonomicznej, który łączy psychologię i ekonomię w celu zrozumienia, dlaczego ludzie podejmują decyzje, które nie zawsze są zgodne z tradycyjnymi założeniami racjonalności. Jest to niezwykle ważne w kontekście zrozumienia marketingu wielopoziomowego (MLM) i motywacji, które skłaniają ludzi do wchodzenia w te struktury.

Postrzeganie nagród

Pierwszym istotnym elementem, na który MLM celowo wpływa, jest postrzeganie nagród. Często prezentuje się perspektywę znacznych dochodów, zazwyczaj w postaci luksusowych samochodów, podróży i ogólnego bogactwa.

To jest zgodne z ekonomiczną koncepcją „nadmiernej optymistyczności” – skłonności ludzi do przeceniania prawdopodobieństwa pozytywnych zdarzeń. MLM skupia się na prezentowaniu historii sukcesu, podczas gdy prawdziwe statystyki, które pokazują, że większość osób nie zarabia w MLM dużych pieniędzy, są zazwyczaj pomijane.

Wpływ społeczny

Ekonomia behawioralna rozważa również wpływ społeczny na decyzje ekonomiczne. MLM często wykorzystuje wpływ społeczny do rekrutacji nowych członków. Jest to konsekwencją zjawiska „presji społecznej” – skłonności do dostosowywania swojego zachowania do norm grupy.

Osoby, które dołączają do MLM, często robią to na podstawie rekomendacji od zaufanej osoby. MLM skutecznie wykorzystuje te relacje, wprowadzając dodatkowy element presji społecznej.

Uwarunkowania behawioralne

Ekonomia behawioralna uwzględnia również skłonność ludzi do unikania strat. MLM wykorzystuje to, podkreślając potencjalne „straty”, które mogą wyniknąć z niezdecydowania się na dołączenie, takie jak utracone możliwości zarobkowe. Jest to znane jako „awersja strat” i jest silnym motywatorem w procesie podejmowania decyzji.

Zasada niedostępności

Zasada niedostępności jest kolejnym aspektem ekonomii behawioralnej, który MLM może wykorzystywać. Ta zasada mówi, że ludzie często przeceniają wartość rzeczy, które są trudne do zdobycia. W MLM, często podkreśla się, że sukces wymaga ciężkiej pracy i poświęcenia, co może sprawić, że wydaje się on bardziej atrakcyjny.

Podsumowanie

MLM i piramidy finansowe są dwoma różnymi modelami biznesowymi, które często są mylone ze sobą. MLM jest legalną strategią biznesową, która polega na sprzedaży produktów i budowaniu sieci dystrybutorów, podczas gdy piramidy finansowe są nielegalne i polegają na zarabianiu pieniędzy poprzez rekrutację nowych uczestników.

Jednak nie wszystkie firmy MLM są legalne i etyczne. Niektóre z nich działają podobnie do piramid finansowych, kładąc nacisk na rekrutację nowych dystrybutorów zamiast sprzedaży produktów. Dlatego ważne jest, aby dokładnie zbadać firmę MLM, zanim zdecydujemy się do niej dołączyć.